среда, 23. мај 2018.

REČ PO RIJEČ (1818)



ĆERPIČ 
Piše: Ilija Ozdanovac
Nije, valjda, bilo kuće slavonske, ali tamo nekih godina, do „ nog“  Prvog svjetskog rata, koja nije imala bar jedan zid zidan od ćerpiča! Kako ja to znam? Nebrojeno puta sam tu riječ čuo u neobaveznom razgovoru, onako, a zasigurno Vam tvrdim: osobno sam sudjelovao u rušenju desetak kuća (računam tu i na one „gazdinske“, „od puta“,  pa i onih koje baš nisu visoko kotirale na statusnoj ljestvici imućstva), a naravno, ne ubrajam tu pomoćne dvorišne zgrade. Jer se dešavalo, da konji probiju zid koji je spajao baš onaj koji dijeli stambeni od gospodarskog dijela kuće. Uglavnom , „ oko devetstote“,  kada nije bilo ovakve ponude građevnog materijala, opeka, blokova , etc… pametni Šokci (pa i drugi, Švabe, Mađari….) dovijali su se svemu i svačemu. Pa su tako proizvodili svoju ciglu, što bi kazali danas, opeku, za zidanje, iako je zabilježena i istovjetna pojava na Bliskom istoku, pa u Egiptu, a u zadnje vrijeme, ovim izumom hvale se i Kinezi i Amerikanci, kao da su oni „najprvi na svitu“! Bit će da su i tada dolazili u Slavoniju na ljetovanje, pa nam prenijeli njihova dostignuća!
Za ĆERPIČ nam  je trebala glina (ilovača - a bilo je u izobilju), obična bunarska voda , „pliva“ (pljeva, oni sitni prašnjavi ostaci od slame, za nuždu se slama  i mljela), po mogućnosti, kad se klalo,  i svinjska dlaka ili pepeo, (kao super vezivno sredstvo)….i razigrane dječje noge. Kad se sve rečeno od potrepština  smjesti u ograđen prostor, slijedi „ples do iznemoglosti“, danas to zovu hip-hop pa ožeži, i rukama i nogama. E, onda je smjesa podobna za oblikovanje! U unaprijed pripremljene kalupe, od,  na posebnu mjeru skrojenih, daščica, nabijala se ta masa, i ostavljala da se, danima, prirodno, suši na suncu! Kad se postupak sušenja privede kraju, hajd'mo praviti kuću, uz jednu važnu napomenu: ćerpič nije smio u temelje! Mišljenja sam da je i današnja opeka istih dimenzija
I jedna mala opaska onima koji dvoje: Iako se u raznim izvorima  pojavljuju iskrivljeni i nepravilni  nazivi , gdje se Č i Ć  izmjenjuju „ni sebi ni svome „  pravilan izraz je ĆERPIČ!
ĆERPIČ vuče korijene iz turske riječi kerpic i perzijske kirpič u značenju: nepečena opeka, a zabilježena u HER-u i HJP-u!

6 коментара:

Belirac је рекао...

To što Ilija opisuje u mom se selu zove - prijesna cigla.

Dejan Minić је рекао...

U mom kraju se cigla od blata i slame zove - tugla.

Belirac је рекао...

U rječniku "Divanimo po slavonski" Martina Jakšića zabilježene su šokačke riječi "ćerpić, ćerpiš" s opisom: "1. opeka sušena, pečena na suncu, 2. ukrasna opeka".

Smatram da prvi opis nije baš najprecizniji jer se "ćerpić" na suncu ne može ispeći, nego samo osušiti.

Радоја Рацановић је рекао...


U mom kraju su govorili ĆerpiĆ (ћерпић). Inače, srpski pravopis prizna oblike ĆerpiČ (ћерпич) i ČerpiĆ (черпић).

IlijaO је рекао...

Iako to nisam posebno naglasio, zanimljivost je da se u Otoku, pogotovo među starijom populacijom , zapravo govori, udomaćeno i iskrivljeno, " cerpić"!

Belirac је рекао...

Oblik "cerpić" nije zabilježen u rječniku "Dinavino po slavonski".